.

ภายในถ้ำมีหลายคูหา มีหินงอกหินย้อยและมีผู้ดูแลติดตั้งไฟฟ้าเพื่อให้ส่องสว่างแก่นักท่องเที่ยว โดยภายในถ้ำจะมีพระพุทธรูปปางสมาธิเรียงรายตลอดแนว อยู่ชิดผนังถ้ำด้านทางด้านหนึ่ง

มีหินย้อยรูปร่างลักษณะคล้ายหัวม้า อยู่ภายในถ้ำ หากเดินเข้าไปในถ้ำแล้วให้เดินตรงไปแล้วเลี้ยวไปทางขวามือ ประมาณ 20-30 เมตรให้เลี้ยวซ้ายจะเห็นลักษณะหินย้อยที่มีรูปร่างคล้ายหัวม้าและมีบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งเป็นบ่อน้ำที่นำไปใช้ในงานพระราชพิธีสำคัญ ๆ ต่าง ๆ เมื่อมีพิธีสำคัญ ๆ เมื่อไหร่ ทางวัดจะจัดพิธีตักน้ำทิพย์เพื่อนำไปถวายแด่ในหลวง เช่นงานพิธีครบรอบ 60 พรรษา และ 72 พรรษา และ ที่น่าแปลกใจคือ น้ำที่บ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์แห่งนี้จะไม่มีวันแห้งเลย

วัดถ้ำม้าร้องแห่งนี้มีประวัติเป็นที่พักสงฆ์มาแต่โบราณกาล ตั้งแต่สมัยที่พระพุทธศาสนาเริ่มเข้าสู่แหลมทอง พระสงฆ์ชาวศรีลังกาและอินเดีย ได้เดินทางเข้ามาเผยแผ่พุทธศาสนา ในประเทศไทยและประเทศพม่า พระสงฆ์ที่เผยแผ่พุทธศาสนา จึงใช้เป็นที่พักพิงในขณะเดินทาง

ต่อมา ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์ สิงหเสนี) ได้ออกปราบพวกโจรตามหัวเมืองต่างๆ ในระหว่างปี พ.ศ.2385-2387 เจ้าพระยาบดินทรเดชา ได้นำทัพมาพักที่หนองหัดไทย ปรากฏว่าม้าของท่านเจ้าพระยาบดินทรเดชาได้หายไป จึงได้สั่งให้ทหารออกตามหาแต่ก็ไม่พบ ได้ยินแต่เสียงม้าร้องภายในภูเขาลูกนี้ แม้นจะส่งทหารเข้าไปค้นหาอย่างไรก็ไม่พบ แต่ได้ยินเสียงม้าร้องเท่านั้น ภูเขาลูกนี้จึงได้ถูกขนานนามว่า เขาถ้ำม้าร้อง

ปัจจุบัน เป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญของจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ โดยการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยได้สนับสนุนให้นักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาว ต่างประเทศเดินทางเข้ามาสัมผัสความสวยงามของหินงอกหินย้อยและบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์

เขาถ้ำม้าร้องมีความสำคัญเป็นอย่างยิ่ง เนื่องจากภายในมีบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ เป็นน้ำทิพย์ที่มีน้ำใสสะอาด มีน้ำตลอดทั้งปีไม่ว่าจะแห้งแล้งเพียงไร ซึ่งเป็นน้ำที่สำคัญ คือ น้ำทิพย์ภายในบ่อแห่งนี้ ได้นำไปประกอบพระราชพิธีสำคัญต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นครบรอบ 60 พรรษา 72 พรรษา ครบรอบทรงครองราชย์ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว โดยนำไปเข้าพระราชพิธีพระพุทธมนต์ ซึ่งในแต่ละครั้ง วัดเขาถ้าม้าร้อง จะจัดพิธีตักน้ำทิพย์เพื่อนำไปถวายแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

อย่างไรก็ดี วัดเขาถ้ำม้าร้อง ได้เปิดให้พุทธศาสนิกชน เดินทางเข้าไปท่องเที่ยวได้ พร้อมกับอนุญาตให้นำน้ำศักดิ์สิทธิ์ภายในบ่อน้ำทิพย์กลับไปได้คนละ 1 ขวด เพื่อไปบูชา หรือประกอบพิธีทางศาสนา นอกจากตัวถ้ำแล้ว บริเวณภายในวัดยังมีบ่อปลาที่มีอายุกว่า 10 ปี และมีปลาอาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก ซึ่งเราสามารถซื้ออาหารปลามาทำบุญให้ปลาก็ได้ครับ